Bebekler dünyaya geldikleri ilk anda oldukça hassas ve savunmasız durumdadır. Bunun en büyük nedeni, fiziksel gelişimin büyük bir bölümü anne karnında tamamlanmış olsa dahi beyin ve kas gelişimi başta olmak üzere vücudun birçok sisteminin gelişimini ilk aylarda sürdürmeye devam etmesidir.
Bu nedenle bebeği tutarken ve taşırken özenli davranılması gerekir. Ancak bazı sebeplerden kaynaklı olarak sarsılmış bebek sendromu adı verilen bir durum meydana gelebilir. Bu sendrom, bebeğin en hassas olduğu bu süreçte hayati tehlike oluşturabilmektedir.
Peki sarsılmış bebek sendromu nedir, neden olur? Belirtileri ve sonuçları nelerdir? Nasıl önlem alınır?
Sarsılmış Bebek Sendromu Nedir?
Shaken Baby Syndrome olarak da bilinen Sarsılmış Bebek Sendromu, bebeğin şiddetli bir şekilde sarsılması sonucu oluşan travmatik bir durumdur. Bunun neticesinde bebekte ciddi sağlık sorunları baş gösterebilir.
Bir çeşit çocuk istismarı olarak adlandırılan bu olay, ebeveynin veya bebeğe bakan kişinin bazen bilinçli olarak bazen de farkında olmaksızın gerçekleştirdiği bir olaydır.
Sarsılmış Bebek Sendromu Neden Olur?
Minik bir bebeğin bakımı, ilk zamanlarda ebeveynleri zorlayabilir. Bitmeyen ağlama nöbetleri, bebeğe bakan kişinin kendini kontrol edememesine ve öfke patlaması yaşamasına yol açabilir.
Buna bağlı olarak bebeği şiddetle sallama, kolundan omuzundan veya bacağından tutarak sarsma ve hatta yatağına sert bir şekilde bırakma gibi hareketler, bebeğin zayıf olan boyun kaslarının hasar görmesine neden olur. Beyine oksijen iletimi zorlaşır.
Sıvımsı hâlde bulunan beyin, kafatası içerisinde ileri- geri çarpar ve beyindeki kan damarları ile beyin hücreleri zarar görür. Oluşan bu hasarlar bebekte ani ölümlerden çeşitli nörolojik rahatsızlıklara kadar birçok hayati soruna sebep olabilir.
Sarsılmış bebek sendromu daha çok şu durumlarda görülmektedir:
- Anne ve babanın depresyonda olması veya duygu durum bozuklukları yaşaması
- Küçük yaşta anne baba olmak
- Ebeveynlerin alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı
- Anne ve babanın kendi çocukluk dönemlerinde travmatik olaylar yaşamış olması, bazı olumsuz davranışlara maruz kalması
- Aşırı stres
- Bebeğe bakan kişinin bu durumla baş edememesi
- Doğum sonrası depresyonu (Postpartum)
- Maddi yetersizlikler
Sarsılmış Bebek Sendromu Belirtileri
Bebekte fiziksel travmanın sonucu olarak gözle görülür bazı fiziksel bulgular meydana gelebilir. Ancak çoğu zaman farkında olmadan bir sarsma hareketinde bulunulmuşsa ebeveynler bulguları çok net anlamayabilmektedir.
Bazı vakalarda ise anne baba durumun farkındadır, ancak yapılan yanlışı gizleme çabası belirtilerin takibini zorlaştırır. Travma yaşayan bir çocuğun en sık yaşadığı belirtileri sıralayabilmek mümkündür.
Sarsılmış Bebek Sendromu Belirtileri:
- Uykuya eğilim, uyanık kalmada zorlanma
- Vücutta titremeler
- Huzursuzluk
- Kusma
- Nefes almada güçlük
- Düşük vücut ısısı
- Solunum durması
- Bilinç kaybı
- Görme kaybı
- Cilt renginde bozulma (Morarma gibi)
- Uyuşukluk hâli ve yorgunluk
- Dikkat eksikliği
- Kas tonusunda azalma
- İştah kaybı
Nadir olarak çarpma, sert tutma gibi hareketlerin etkisi ile bebeğin vücudunda morluk, kızarıklık, ezilme, çürük, şişlik gibi belirtiler de oluşabilir.
Sendromun Ne Gibi Sonuçları Olabilir?
Sarsılmış bebek sendromu, tüm dünyada görülebilen ve geri dönüşü olmayan sonuçlar doğurabilen bir durumdur. Birkaç saniyelik bir sarsılma durumu bile çocuk için tehlikeli olabilir.
Sebep olduğu durumlar;
- Kısmi görme kaybı
- Görme yetisinin tamamen kaybı
- İşitme kaybı
- Gelişim geriliği
- Zekâ geriliği
- Kas koordinasyonu problemleri
- Öğrenmede gecikme
- Beyin sarsıntısı
- Omurilik hasarı
- Kırık kemik veya çıkmalar
- Davranış bozuklukları
- Beyin felci
- Beyin kanaması
- Ani solunum durması
- Havale
Bu sendroma maruz kalan çocukların yaklaşık %20’sinde ani solunum durması veya beyin kanamasına bağlı gelişen ölüm, 3’te 1’inde ise kalıcı nörolojik sorunlar görülmektedir.
Hangi Hareketler Sarsılmış Bebek Sendromu Riski Taşır?
Özellikle ilk defa anne ve baba olmuş ebeveynler, bebek bakımı konusunda bilinçsiz ve tecrübesiz olabilir. Bunun bir etkisi olarak da yenidoğan bir bebeği olumsuz etkileyebilecek hareketler konusunda bilgisiz davranabilirler.
Aşağıdaki hareketler bebeklerin şiddetle sarsılmasına yol açabilir:
- Ağlayan bebeği hızlı bir şekilde ayakta sallamak
- Çocuk dizde otururken yukarı aşağı hızla zıplatmak
- Çocuğu sevmek ve eğlendirmek amacıyla havaya atıp tutmak
- Bebeği kollarından tutarak havada döndürmek
- Bebeği kucakta taşırken koşmak
Bu davranışlar, çocuklarda aşırı sarsılmaya sebep olur. Bunun sonucunda sarsılmış bebek sendromunun bulguları meydana gelebilir.
Sarsılmış Bebek Sendromunun Tanısı Nasıl Konur?
Çoğu zaman yapılan yanlış bir hareketin farkına varamayan ebeveynler çocuklarında böyle bir durumun oluştuğunun ayrımını yapamaz. Sarsılmış bebek sendromu belirtilerinden birini veya birkaçını gözlemliyorsanız veya şüpheli başka bir durum söz konusuysa vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmanız en doğrusudur.
Rahatsızlığın tanısı uzman bir kişi tarafından çeşitli tetkiklerin tamamlanması ile kesinleşecektir.
Yapılacak tetkikler;
- Gözle yapılan muayene
- Bilgisayarlı tomografi
- MR (Manyetik rezonans) ve
- Röntgen çekimidir.
Doktorunuz çocuktaki 3 durumu inceleyerek kesin tanıyı koyabilir.
- Beyinde şişme (Ensefalopati)
- Beyinde kanama (Subdural kanama)
- Beyinde retina kanaması (Retinal kanama)
Sendromu Önlemek İçin Hangi Önlemler Alınabilir?
Sonuçları düşünüldüğünde çocukları bu sendromdan korumanın önemi de daha çok ortaya çıkmaktadır.
- Özellikle 2 yaş altındaki çocuklar hiçbir şekilde sarsılmamalıdır.
- Çocuğa bakan başka aile bireyleri varsa “sarsılmış bebek sendromu” hakkında bilgilendirilmelidir.
- Bebeği taşırken mutlaka kafası ve boynu bir elinizle desteklenmelidir.
- Çocuğu taşıyan başkaları ise doğru tutuş ve taşıma teknikleri konusunda mutlaka uyarılmaları gerekir.
- Bebek kucaktayken koşulmamalıdır.
- Ağlayan ve uyumayan bebekler beşikte, ayakta veya kucakta şiddetle sallanmamalıdır.
- Bebeğe karşı sabırlı ve sakin olunmalıdır. Eğer durumla baş edilemiyorsa bakım konusunda bir başkasından yardım istenmelidir.
- Bebeğe bakıcı veya bir yardımcı bakıyorsa tüm gerekli uyarılar yapılmalıdır.
- Bebeği sakinleştirmede zorlanıyorsanız şarkı söyleyin, müzik açın veya onunla konuşun. Ancak kesinlikle sarsıcı hareketlerde bulunmaktan kaçının.
Sarsılmış bebek sendromu, tedavisi olan bir hastalık değildir. Sadece travma sonucu ortaya çıkan hayati durumlara müdahalede bulunulabilir. Bu nedenle tüm aile bireylerinin bu konuda hassas davranması ve gerekli özeni göstermesi gerekir. Yapılabilecek en doğru şey, gerekli önlemleri almaktır.
