Bir bebek doğmadan önce beyin hücreleri ve neronlar oluşur. Doğumda bir bebeğin beyni bir yetişkinin beyninin % 25’i kadardır. Doğumda beynimizin işlevleri olan düşünme, anımsama, duygusal ve sosyal davranışlar gelişmemiştir.
Doğumdan sonra nöronlar arası bağlantılar (synapses) oluşmaya başlar. İlk bir yıl içerisinde milyonlarca bağlantı oluşmuş olur. 2 yaşında bir bebeğin beynindeki bağlantılar bir yetişkin beynindekilerden iki kat daha fazladır. Dışarıdan uyarı almamış nöronlar diğer nöronlarla bağlantıya geçmezler. İlk bağlantılar şekillendiğinde, beyin bu mevcut bağlantıları geliştirmeye başlar.
Çocukluk tecrübeleri beynin çalışan devrelerinde hangi hücrelerin kullanılacağında belirgindir. Uyarılmamış ve kullanılmayan hücreler elenirler. Bir bebek 3 yaşına geldiğinde, beyninin fiziksel büyümesinin % 90’ını tamamlanmıştır. Yaşamın ilk 10 yılında iyi uyarılmış nöral bağlantılar büyürler, kuvvetlenirler, daha iyi organize olurlar.. 3-6 yaş arası nöronlar arasındaki bağlantıların en üst seviyede gerçekleştiği dönemdir. Çocukluk döneminin geçtiği yaşam ve çevre koşulları beyin işlevselliğini olumlu veya olumsuz etkilediği, oyun oynamayan ve çok az dokunulan çocuklarda beyin gelişiminin akranlarından %20-30 daha az olduğu kanıtlanmıştır.
Peki beyin hakkında neler biliyoruz? İşte size birkaç soru:
Beyin Hakkında Bildiklerimiz
Doğru / Yanlış
1. Temel beyin hücre bağlantıları doğumdan önce gerçekleşir. (D / Y)
2. Bebekler doğduklarında dünyanın bütün dillerini öğrenme becerisine sahiptirler. (D / Y)
3. 3 Yaşında bir bebeğin beyni maksimum yoğunlukta beyin hücre bağlantılarına (synapses) sahiptir. (D / Y)
4. 3 yaşa kadar olan dönem beyin gelişimi için en önemli yıllardır. 3 yaşından sonra iş işten geçmiş olacaktır.. (D / Y)
5. Doğru beslenme sağlıklı bir beyin gelişimi için gereklidir. (D / Y)
6. Yeni doğmuş bir bebeğe kitap okumanız onun ilerde okumayı daha kolay öğrenmesine yardımcı olacaktır. (D / Y)
7. Beyin hakkında bildiklerimiz genellikle insan değil hayvan beyni üzerine yapılan araştırmaların sonuçlarıdır ve bu araştırmalar bu güne kadar yeterince değerlendirilememiş veya yanlış anlaşılmıştır. (D / Y)
Yanıtlar:
1. Doğru
• Hamilelik sırasında beynin mimari yapısı şekillenmeye başlar. Bu şekillenme ile oluşan bazı basit beyin fonksiyonları yaşamsal fonksiyonlardır.
• Hamilelik sırasında genel yapı, donanım oluşmuş olsa bile beynin farklı bölgeleri arasındaki bağlantılar, yazılım şekillenmediği için beyin gelişmemiştir..
• Beynin gelişme süreci doğumdan sonraki yaşam koşulları, ilişkiler ve tecrübelerle sıkı ilişki içindedir.
• Diğer bütün organların aksine (örneğin kalp doğumda bütün yaşam boyu sürdüreceği işlevini gerçekleştirir konumdadır) yeni doğmuş bir bebeğin beyni ilerde gerçekleştirebileceği bütün o inanılmaz fonksiyonları yerine getiremez. Bir dizi gelişim basamaklarının aşılması gerekmektedir. Doğumdan sonra var olacak bütün yaşamsal tecrübeler beyin gelişiminin basamaklarını oluşturacaktır.(Annenin hamilelik sırasında yaşayabileceği fizyolojik ve psikolojik rahatsızlıklar, alkol ve/veya uyuşturucu kullanımının bebeğinizin beynine olumsuz etkilerini göz ardı etmeyelim.)
2. Doğru
• Bebekler doğduklarında yalnız bir dil değil dünyanın bütün dillerini öğrenme becerisine sahiptirler. Farklı sesleri, konuşma ve aksan farklarını duyarlar. Bir bebek kendi dilinde olmayan bir heceyi farklı bir ses olarak algılar. Bu farkı 6. ayında duymaya devam eder ama 12. ayda bu farkı algılamaz. (Kuhl)
• Daha ana karnındayken bile annenin farklı duygular yansıtan seslerine göre tepkiler verebilmektedirler.
• 6-12 ay arasında bebeklerin ana dilleri diğer dillere göre daha belirgindir.
3. Doğru
• Beynin karmaşık ağ oluşumu bütün bir ömür boyu sürmez. Bağlantı miktarı doruğa ulaştığında durur ve eleme/ budama dönemi başlar. Bağlantı miktar ve yoğunluğu azalmaya ve bir yetişkinin sahip olduğu seviyeye inmeye başlar.
• İnsanlarda beyin hücre bağlantılarının elenme ve azalma dönemi 3 yaş civarında başlar ve 16 yaşa kadar devam eder.
4. Yanlış
• Bu yazıyı okuyor, yeni bir şeyler öğrenmeye çalışıyorsunuz değil mi?
• Özellikle anne-çocuk ilişkilerini inceleyen psikolojik araştırmalara baktığımızda yaşamın ilk üç yılının sağlıklı bir psikolojik gelişmenin temelini oluşturduğunu biliyoruz. Beyin gelişimi araştırmalarını incelediğimizde ise ilk üç yılın öğrenmenin temelini oluşturduğunu görüyoruz.
• Öğrenmenin büyüme süreciyle devam ettiğini bildiğimize göre beyin gelişiminin ilk üç yılda tamamlandığını asla söyleyemeyiz. (Nelson,2000)
5. Doğru
• Doğru beslenme hamilelik sürecinde çok önemlidir. Annelerin folik asit ve demir gereksinimleri vardır.Bebeklerin doğumdan sonra demir gereksinimleri devam eder. Demir oksijen taşıyıcı olan ve beyin gelişimi için zorunlu olan alyuvarlara gereklidir.
• Anne sütü beyin gelişiminde önemli her besini içerir. Bazı araştırmalar anne sütüyle beslenen bebeklerde mamayla beslenenlere göre daha yüksek IQ seviyesi belirlemiştir.
6. Yanlış
• Dil açısından zengin bir ortam yaratmanızın önemini kavramalısınız. Okumak bunu yalnızca bir yoludur. Konuşmak, şarkı söylemek, müzik dinlemek vs. de diğerleri.
• Chicago’da 20 aylık bebeklerle yapılan bir çalışma konuşkan olan bir annenin bebeğinin konuşkan olmayan bir annenin bebeğinden 131 tane daha fazla sözcük bildiğini,2 yaş civarında ise 295 sözcüklük bir fark oluştuğunu ortaya koymuştur. Burada sözü edilen gerçek konuşma ortamıdır, televizyon değil. (Begley,1997) Sözcüklerle erken tanışan ve çok fazla diyalog içeren ortamlarda büyüyen çocukların ilkokul başarılarının daha yüksek olduğu gözlenmiştir.
7. Doğru
• Özellikle maymunlar ve farelerle başlayan çalışmalar gelişen teknoloji sayesinde artık insanlarla yapılan çalışmalar olmuştur. Ve evet anne ve babaların, çevre koşullarının, yaşam standartlarının beyin gelişimindeki önemli payları yapılan son çalışmalara kadar belirgin olamamıştır.
Çocuk Gelişim Uzmanı Figen Zanbak’ın bir yazısından derlenmiştir.
[box type=”shadow” align=”” class=”” width=””]Bebek gelişimi ile ilgili içerikler için tıklayın! https://www.bebek.com/bebek-gelisimi/ 🤰[/box]
